AUTHOR(S) GUIDELINES
ONLINE SUBMISSIONS
STATISTICS
FOCUS AND SCOPE
ISSN
ARTICLE TEMPLATE
Perkembangan Sekolah Arab di Brunei Darussalam, 1941-2012: Satu Perspektif Sejarah
Abstract
INTISARI: Sejak Sekolah Arab ditubuhkan oleh kerajaan Brunei Darussalam, ia terus berkembang dari segi keramaian pelajar dan pencapaian akademik. Dengan adanya sekolah ini di daerah-daerah lain, ternyata ia telah memberikan kemudahan kepada generasi muda di daerah berkenaan untuk mengikuti pendidikan Arab. Artikel ini – dengan mengguna-pakai kaedah sejarah, pendekatan kualitatif, dan sorotan literatur – mahukan menganalisis sekolah-sekolah Arab di Brunei Darussalam dari mulakan tahun 1941 sehingga tahun 2012, yang mana ianya mengandungi perkembangan kurikulum dan buku teks, kesan perubahan, dan perkembangan aliran sains; serta sekolah Arab di bawah Kementerian Pendidikan. Dapatan kajian menunjukan bahawa dari segi akademik, beberapa perubahan kurikulum telah dilakukan oleh pihak kerajaan terhadap Sekolah Arab, dengan harapan supaya pelajar-pelajar Sekolah Arab tidak hanya tertumpu untuk melanjutkan pelajaran dalam bidang ugama beraliran Arab, tetapi juga dalam aliran lain, terutama dalam bahasa Inggeris. Para pelajar Sekolah Arab, selepas berjaya menamatkan pengajian mereka, ramai diterima berkerja di jabatan-jabatan kerajaan, khususnya jabatan-jabatan di bawah Kementerian Hal Ehwal Ugama atau jabatan-jabatan kerajaan yang lain di Negara Brunei Darussalam.
KATA KUNCI: Perkembangan Sekolah Arab; Keramaian Pelajar; Pencapaian Akademik; Kerajaan Brunei Darussalam.
ABSTRACT: “Development of Arab Schools in Brunei Darussalam, 1941-2012: A Historical Perspective”. Since the Arab School was established by the Brunei Darussalam government, it has continued to grow in terms of student outreach and academic achievement. With the presence of this school in other districts, it has also provided an opportunity for the younger generation in the area to pursue Arabic education. This article – using historical methods, qualitative approaches, and literary highlights – seeks to analyze the Arab schools in Brunei Darussalam since 1941 to 2012, in which it contents of curriculum and textbook development, impact of change, and science school of thought development; as well as the Arab school under the Ministry of Education. The results show that academically, some of the curriculum changes have been made by the government, hoping that the Arab school students will not only focus on furthering their education in Arabic-based religion, but also in other genres, especially in English. Arab School students, have completed their education, are accepted to work in government departments, especially departments under the Ministry of Religious Affairs or other government departments in Brunei Darussalam.
KEY WORD: Arab School Development; Student Outreach; Academic Achievement; Government of Brunei Darussalam.
About the Author: Assoc. Prof. Dr. Haji Awang Asbol bin Haji Mail ialah Pensyarah di Jabatan Pengajian Sejarah dan Antarabangsa, Fakulti Sains Sosial dan Sastera UBD (Universiti Brunei Darussalam) di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam; dan Setiausaha Panel Pakar ASPENSI (Asosiasi Sarjana Pendidikan Sejarah Indonesia) untuk penggal 2018-2023, di Bandung, Jawa Barat, Indonesia. Alamat emel: asbolm@ubd.edu.bn
Suggested Citation: Mail, Haji Awang Asbol bin Haji. (2018). “Perkembangan Sekolah Arab di Brunei Darussalam, 1941-2012: Satu Perspektif Sejarah” in HISTORIA: Jurnal Kajian Sejarah di Nusantara dan Dunia, Volume 1(1), December, pp.33-50. Bandung, Indonesia: Minda Masagi Press owned by ASPENSI, p-ISSN 2621-8011 dan e-ISSN 2621-802X.
Article Timeline: Received (August 17, 2018); Revised (October 10, 2018); and Published (December 30, 2018).
Full Text:
PDFReferences
Abduh, Hasbi. (2017). “Perbandingan Pendidikan di Negara Brunei Darussalam dan Negara Kesatuan Republik Indonesia”. Wujud secara online di: http://ojs.staituankutambusai.ac.id/index.php/hikmah/article/viewFile/20/17 [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
Agus, Raghadah. (2015). “Kenali Pendidikan Ugama dan Arab di Brunei Darussalam”. Wujud secara online di: http://pendidikanislambrunei.blogspot.com/2015/07/kenali-pendidikan-ugama-dan-arab-di.html [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 24hb Oktober 2018].
“Aliran Sains Tulin-Arab Tingkatan Enam Sekolah Menengah Arab”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
Al-Sufri, Awang Mohd Jamil. (1992). Liku-liku Pencapain Kemerdekaan Negara Brunei Darussalam. Brunei Darussalam: Jabatan Pusat Sejarah, cetakan ke-1.
Awang, Idris. (2009). Penyelidikan Ilmiah: Amalan dalam Pengajian Islam. Kuala Lumpur: Kamil & Shakir Sdn Bhd.
Bani, Suddin. (2008). “Perkembangan Pendidikan Islam di Brunei Darussalam” dalam Lentera Pendidikan, Vol.12, No.2 [Desember], ms.270-283.
Besar, Haji Mail bin. (2008). “Gerakan Kristianisasi di Kalangan Masyarakat Islam: Kajian di Negara Brunei Darussalam”. Disertasi Sarjana Tidak Diterbitkan. Kuala Lumpur: Jabatan Akidah dan Pemikiran Islam, Akademi Pengajian Islam UM [Universiti Malaya]. Wujud secara online pula di: http://studentsrepo.um.edu.my/5298/1/GERAKAN_KRISTIANISASI_DI_KALANGAN_MASYARAKAT_ISLAM_KAJIAN_DI_NBD_1(Thesis).pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
“Buku Panduan Sekolah Menengah Arab Lelaki Hassanal Bolkiah 2004”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Sekolah Menengah Arab Lelaki Hassanal Bolkiah, 2006.
Creswell, J.W. (1994). Research Design: Qualitative and Quantitative Approaches. California: Sage Publications, Inc.
Daud, Hajah Mariani binti Haji Md. (2007). “Perkembangan Pendidikan Ugama Islam di Negara Brunei Darussalam Pascamerdeka, 1985-2006”. Tesis Sarjana Sastera Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Jabatan Sejarah, Fakulti Sastera dan Sains Sosial UBD [Universiti Brunei Darussalam].
Hidayat, Adi. (2017). “Model Kurikulum Pendidikan Ugama di Negara Brunei Darussalam”. Wujud secara online di: http://paikupusb.blogspot.com/p/model-kurikulum-pelajaran-ugama-di_9268.html [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
Ibrahim, Dk Vivy Malessa Pg. (2017). “Kemasukan Murid Baharu Sekolah Arab Meningkat” dalam akhbar Pelita Brunei. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17 November. Wujud dalam online juga di: http://www.pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita/NewDisplayForm.aspx?ID [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
Ismail, Hajah Rosidah binti Haji et al. [eds]. (2017). Kumpulan Titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah, Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam Tahun 2016. Bandar Seri Begawan: Jabatan Penerangan, Jabatan Perdana Menteri Negara Brunei Darussalam. Wujud secara online pula di: http://www.information.gov.bn/Malay%20Publication%20PDF/LATEST%20TITAH%202016.pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
“Jadual Waktu dan Taburan Period Sekolah-sekolah Persediaan Arab Tahun 1988-1990”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
JPI [Jabatan Pengajian Islam]. (1996). Pendidikan Ugama di Negara Brunei Darussalam. Bandar Seri Begawan: Kementerian Hal Ehwal Ugama.
JPM [Jabatan Perdana Menteri]. (2016). “Lawatan Tidak Derjadual ke Dua Buah Sekolah Kerajaan” dalam akhbar Pelita Brunei. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9 Februari. Wujud secara online pula di: http://pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita/NewDisplayForm.aspx?ID=447 [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
Juned, Abdul Aziz bin. (1968). Buku Kenangan Berpuspa. Bandar Brunei: Jabatan Hal Ehwal Agama.
“Kemajuan Penuntut-penuntut yang Belajar di Sekolah Menengah Arab dan Universiti Al-Azhar”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Kertas Kerja Cadangan Pembinaan Bangunan Sekolah-sekolah Arab Baru Rancangan Kemajuan Negara Kesembilan”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
Konting, Mohd Majid. (2004). Kaedah Penyelidikan Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
KPN [Kementerian Pendidikan Negara] Brunei Darussalam. (2013). SPN 21: Sistem Pendidikan Negara Abad ke-21. Bandar Seri Begawan: Kementerian Pendidikan Negara Brunei Darussalam. Wujud secara online pula di: http://www.moe.gov.bn/spn21dl/SPN21%20MALAY%20(2013)%20COMPLETE.pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 24hb Oktober 2018].
“Laporan Perkembangan dan Pencapaian Bahasa Inggeris di Sekolah-sekolah Arab, 2002-2005”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Laporan Perkembangan dan Pencapaian Pembelajaran dan Pelaksanaan Amali Ugama (Taharah dan Sholat) dan Pelajaran Al-Qur’an serta Program Pembudayaan Al-Qur’an di Sekolah-sekolah Arab, 2002-2005”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Laporan Perkembangan Sistem Persekolahan, Kurikulum/Sukatan Pelajaran, dan Buku Teks Sekolah-sekolah Arab, 2002-2005”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Laporan Sukatan Pelajaran Baru Mata Pelajaran Bahasa Arab dan Ugama bagi Tingkatan 1 dan 4 Tahun 1416/1995”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Sekolah Ugama Arab Menengah Raja Isteri Pengiran Anak Damit, 2006.
“Laporan Taburan Period Sekolah Ugama Arab Menengah Perempuan Raja Isteri Pengiran Anak Damit, Ma’had Islam Brunei, dan Sekolah Menengah Arab Lelaki Hassanal Bolkiah”. Dokumen Tidak Diteribtkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Laporan Tahunan Sekolah Persediaan Arab Temburong, 1997/1418”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Ketua Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
Lubis, Haji Maimun Aqsha & Roslan Haji Aspar. (2005). “Kaedah Pengajaran Pengetahuan Agama Islam di Brunei Darussalam” dalam Jurnal Pendidikan, Bilangan 30, ms.141-150. Wujud secara online juga di: http://www.ukm.my/jurfpend/journal/vol%2030%202005/full%20article%2030%202005/artikel%2030_9.pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
Mail, Haji Awang Asbol bin Haji. (2010). Sejarah Perkembangan Pendidikan di Brunei, 1950-1985. Bandar Seri Begawan: Pusat Sejarah Brunei.
Mail, Haji Awg Asbol bin Haji. (2013). “Dasar-dasar Pendidikan Negara Brunei Darussalam, 1950-2010: Kemunculan dan Hubungannya dengan Falsafah MIB (Melayu Islam Beraja)” dalam SUSURGALUR: Jurnal Kajian Sejarah & Pendidikan Sejarah, Vol.1(2), September, ms.151-166. Bandung, Indonesia: Minda Masagi Press and UBD Bandar Seri Begawan, Brunei Darussalam, ISSN 2302-5808.
Mail, Haji Awang Asbol bin Haji & Andi Suwirta. (2018). “Pendidikan Tradisional di Negara Brunei Darussalam: Perspektif Sejarah” dalam ATIKAN: Jurnal Kajian Pendidikan, Volume 8(1), Juni, ms.11-26.
Melayong, Muhammad Hadi Muhammad. (2018). “Dasar Biasiswa ke Luar Negeri: Satu Perspektif Sejarah Pendidikan di Negara Brunei Darussalam” in SUSURGALUR: Jurnal Kajian Sejarah & Pendidikan Sejarah, Volume 6(2), September, pp.165-178. Wujud secara online pula di: http://journals.mindamas.com/index.php/susurgalur/article/view/1095 [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 24hb Oktober 2018].
“Menaikkan Taraf Sekolah Arab Jerudong”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Menaikkan Taraf Sekolah Persediaan Arab Temburong”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
“Minit Mesyuarat Jawatankuasa Mengkaji Semula Kurikulum dan Sukatan Pelajaran Bahasa Arab dan Mata Pelajaran Ugama Sekolah Menengah Arab, kali kedua pada 30 November 1991, di Maktab Perguruan Ugama Seri Begawan”. Dokumen Tidak Diterbitkan, ada pada penulis.
“Minit Masyuarat Jawatankuasa Mengkaji Semula dan Sukatan Pelajaran Bahasa Arab dan Mata Pelajaran Ugama Sekolah Menengah Arab, kali kelapan pada 11 Feburari 1992, di Maktab Perguruan Ugama Seri Begawan”. Dokumen Tidak Diterbitkan, ada pada penulis.
Mohammad, Mawardi bin Haji [ed]. (2018). Kompilasi Rencana Khas: 50 Tahun Kebawah Duli Yang Maha Mulia Menaiki Takhta. Bandar Seri Begawan: Jabatan Penerangan, Jabatan Perdana Menteri. Wujud secara online pula di: http://www.information.gov.bn/Malay%20Publication%20PDF/Kompilasi%20Rencana%20Jubli%20Emas%20Final%2010022018print.pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
Muhammad, Susilawati binti Awang Haji et al. (2005). “Tahap Penguasaan dan Penggunaan Bahasa Arab di Kalangan Pelajar Persediaan Dua: Satu Kajian Awal”. Projek Sarjana Muda Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Institusi Pendidikan Sultan Haji Hassanal Bolkiah, Universiti Brunei Darussalam.
Omaralli, Dk Hajah Saidah Pg Haji. (2015). “Memperkasa Tulisan Jawi” dalam akhbar Pelita Brunei. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17 November. Wujud dalam online juga di: http://pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita/NewDisplayForm.aspx?ID=9981&Content [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 24hb Oktober 2018].
PDI [Pusat Dakwah Islamiah] Brunei Darussalam]. (1996). Himpunan Titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan Dan Yang Di Pertuan Negara Brunei Darussalam di Majlis-Majlis Keagamaan dan Titah-Titah Yang Berunsur Keagamaan, 1967-1996. Bandar Seri Begawan: Pusat Dakwah Islamiah Brunei Darussalam.
Salman, Abdul Matin bin. (2014). “Kebijakan Kurikulum Studi Islam pada Perguruan Tinggi Islam di Singapura dan Brunei Darussalam”. Laporan Penelitian Tidak Diterbitkan. Surakarta, Jawa Tengah, Indonesia: LPPM IAIN [Lembaga Penelitian dan Pengabdian kepada Masyarakat, Institut Agama Islam Negeri] Surakarta. Wujud secara online pula di: http://eprints.iain-surakarta.ac.id/1728/1/Penelitian%202014.pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
Sani, Aimi. (2017). “Tinjau Perkembangan Pembelajaran di SMALHB” dalam akhbar Pelita Brunei. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17 November. Wujud dalam online juga di: http://www.pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita/NewDisplayForm.aspx?ID=146&Content [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
“Sekolah Persediaan Arab Bandar Seri Begawan 2003”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
Serudin, Pehin Jawatan Luar Pekerma Raja Dato Seri Utama Dr. Haji Mohd Zain bin Haji. (1992). Brunei Darussalam: Persepsi Sejarah dan Masyarakatnya. Brunei Darussalam: Azza Publisher & Distributors.
“Sistem Sekolah Menengah Arab, Kementerian Hal Ehwal Ugama”. Dokumen Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: Bahagian Institusi Pengajian Menengah, Jabatan Pengajian Islam, Kementerian Hal Ehwal Ugama, 2006.
Sjamsuddin, Helius. (2007). Metodologi Sejarah. Yogyakarta: Penerbit Ombak.
Sufri, Norhayati binti Mohd et al. (2014). “Penggunaan Tulisan Jawi dalam Pembelajaran di Negara Brunei Darussalam”. Wujud secara online di: https://www.slideshare.net/NorhayatiSufri/penggunaan-tulisan-jawi-di-negara-brunei-darussalam [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
Sulaiman, Hajah Siti Zuraihah Haji Awang. (2017). “Jumlah Pelajar Bahasa Arab Meningkat” dalam akhbar Pelita Brunei. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 11 Disember. Wujud dalam online juga di: http://www.pelitabrunei.gov.bn/Lists/Berita/NewDisplayForm.aspx?ID [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
Temu bual dengan Dayang Hajah Norjainah binti Haji Buntar, Guru Besar pada Sekolah Persediaan Arab di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam, pada 10 Julai 2006, di pejabat beliau.
Temu bual dengan Dayang Raihani binti Haji Awang Tengah, Timbalan Pengetua Sekolah Menengah Arab Lelaki Hassanal Bolkiah, pada 12 Disember 2006, di rumah beliau, No.5, Simpang 123, Kampong Burong Pingai, Berakas, Negara Brunei Darussalam.
“Titah Kebawah Duli Baginda Sultan Sempena Menyambut Awal Tahun Hijrah 1411, pada Hari Isnin, 23 Julai 1990” dalam PDI [Pusat Dakwah Islamiah] Brunei Darussalam. Himpunan Titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di Pertuan Negara Brunei Darussalam di Majlis-Majlis Keagamaan dan Titah-Titah yang Berunsur Keagamaan, 1967-1996. Bandar Seri Begawan: Pusat Dakwah Islamiah, 1996.
“Titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Maulana Al-Sultan Sir Omar Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, 1959-1967” dalam Dewan Bahasa dan Pustaka. Bandar Seri Begawan: 1971, ms.322-323.
Yahya, Masuriyati & Che Zarrina Sa‘ari. (2015). “Sistem Pendidikan Negara Abad ke-21 Brunei Darussalam dalam Melestari Ketamadunan Islam Negara Zikir: Cabaran dan Harapan” dalam Afkar, Bilangan 16 [Januari-Jun], ms.61-92.
Yunus, Yulizal. (2012). “Pendidikan Islam di Brunei Darussalam”. Wujud secara online di: https://ramayulis.wordpress.com/2012/11/30/pendidikan-islam-di-brunei-darussalam/ [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 9hb Oktober 2018].
Zed, Mestika. (2004). Metode Penelitian Kepustakaan. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia.
Zuhdy, Halimi. (2017). “Teknik Pengajaran Kosa Kata Bahasa Arab”. Kertas Kerja dibentang dan dibincang dalam Workhsop Peningkatan Kompetensi Pembelajaran Bahasa Arab BSA UIN Malang – RMI Kota Malang pada tarikh 28hb Oktober, di Aula Fakulats Humaniora UIN [Universitas Islam Negeri] Maulana Malik Ibrahim, Malang, Jawa Timur, Indonesia. Wujud secara online pula di: http://repository.uin-malang.ac.id/2138/7/2138.pdf [dilayari di Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam: 17hb Oktober 2018].
DOI: https://doi.org/10.2121/.v1i1.1173
DOI (PDF): https://doi.org/10.2121/.v1i1.1173.g1037
Refbacks
- There are currently no refbacks.
HISTORIA: Jurnal Kajian Sejarah di Nusantara dan Dunia (Journal of Historical Studies in Indonesian/Malay Archipelago and the World).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.